กระทู้ธรรม

กริยาจิต


กริยาจิต หมายถึง อาการการกระทำทางจิต ดังเช่น การไปจดจ่อ ไปจับจ้อง ไปพัวพัน

การไปเพ่งหรือโฟกัสนิ่งในเวทนา(เช่น ทุกขเวทนา ทั้งต่อใจและกาย) หรือจิตแช่นิ่ง(อยู่ในจิต เช่น จิตหดหู่, จิตโทสะ)ที่เกิดขึ้นเหล่านั้น

กล่าวคือ กริยาจิตที่ไม่ปล่อยวาง หรือกริยาจิตที่ไปยึดเอาไว้นั่นเอง ด้วยการไปยึดเวทนาหรือจิตตสังขารเหล่านั้นไว้เป็นอารมณ์

คือเป็นที่กำหนดหรือที่ยึดเหนี่ยวของจิตโดยไม่รู้ตัว หรือการวิตก วิจารนั่นเอง, การอุเบกขา เป็นกลางด้วยการไม่แทรกแซงด้วยถ้อยคิดปรุงแต่ง

และกริยาจิต ที่หมายถึงจิตที่มีสติ คือโฟกัสอยู่ที่สติ ไม่ใช่อยู่ที่เวทนาหรือจิตหดหู่,จิตคิดปรุงแต่งฯ. และพึงควรทำความเข้าใจให้ถูกต้องด้วยว่า

หมายถึงการปฏิบัติในชีวิตประจำวันหรือกระทำเป็นประจำสมํ่าเสมอ อันพึงยกเว้นในขณะวิปัสสนาหรือโยนิโสมนสิการ, และอาการจดจ่อ จับจ้อง

หรือจิตส่งในอย่างนี้ มีมากโดยเฉพาะในผู้ที่ฝึกแต่สมถสมาธิมานานไม่วิปัสสนา เพราะเกิดความเคยชินตามที่ฝึกสั่งสมไว้จนเป็นสังขารโดยไม่รู้ตัว

ต่อการให้จิตแน่วแน่ต่ออารมณ์ใดอารมณ์หนึ่ง(สิ่งใดสิ่งหนึ่ง) จึงมักหลงไปจับหรือยึดทุกข์อยู่เสมอๆและนานๆ ไม่ปล่อยวาง โดยไม่รู้ตัว